Literatura/Linguaxe cotiá versus linguaxe literaria

A linguaxe cotiá non é uniforme, concrétase en múltiplas formas: a conversa, a fraseoloxía administrativa, as xirias, etc., polo que participa de moito do dito no apartadoanterior sobor da linguaxe literaria.

Non é posible, atendendo ó obxecto, ó código, ó carácter, á dimensión, ó ideal ou ó espírito, desenvolver unha distinción totalmente certa entre linguaxe cotiá e linguaxe literaria. Son moitas as posibles afirmacións a este respecto que, semellando ser válidas, poden ser refugadas doadamente:

• A linguaxe cotiá non sempre ten unha función comunicativa: a parola dun neno durante horas enteiras sen que ninguén o escoite, pon de manifesto que hai algunha outra función da linguaxe. A esta outra función achegámonos desde unha perspectiva psicolingüística. Hans Hörmann considera que hai unha función previa á comunmente aceptada función comunicativa, a función descritiva: o home pode comprender o mundo, o ‘ser así’ das cousas, con independencia da linguaxe; pero precisa designar, describir, o que xa coñece desta maneira con palabras elixidas ó seu arbitrio sen que haxa unha intención comunicativa. ¿Acaso, na escrita literaria de carácter automático non pode haber unha exclusiva función descritiva?

• Na fala cotiá non hai conciencia dos signos: mais así a todo, esta conciencia aparece no fonosimbolismo, nas onomatopeas, no sermón,...

• A linguaxe literaria ten o uso exclusivo da dimensión estética: falso, pénsese no folclore, na linguaxe amorosa.

Menéndez Pidal distingue o tradicional do popular e só considera o concepto de literatura tradicional. Lázaro Carreter (en Estudios de Lingüística. Literatura y folklore: los refranes) sinala que a literatura procede de fontes populares das que se separou ó constituírse como tal, buscando unha liberdade que no folclore ou na transmisión puramente oral non existía. O paso do folklore a literatura é sumamente fácil como tamén é doado ó paso inverso, da literatura ó folclore, pénsese nalgúns textos de Lorca ou Rosalía.

• O exclusivo da literatura é o carácter ficional: Hai casos fronteirizos como A República de Platón, o conto (“chiste”),...

As marxes entre linguaxe literaria e linguaxe oral, segundo René Wellek e Austin Warren (Teoría literaria. Gredos. 1981), non son de índole cualitativa, senón, máis ben, unha apreciación cuantitativa: os recursos da linguaxe explótanse na linguaxe literaria moito máis deliberada e sistematicamente:

Na obra dun poeta subxectivo maniféstasenos unha personalidade moito máis coherente e totalizadora cá das persoas tal como as vemos en situacións correntes [...] A linguaxe poética organiza, tensa os recursos da linguaxe cotiá e ás veces chega a facerlles violencia esforzándose en esperta-la nosa conciencia e provoca-la nosa atención. Moitos destes recursos encóntraos o escritor formados e performados pola obra calada e anónima de moitas xeracións