Formación e orientación laboral/O sindicato e o dereito laboral

Formación e orientación laboral
← Volver a Extinción do contrato de traballo	O sindicato e o dereito laboral	Seguir con A negociación colectiva →

A entrada en vigor da Constitución española supuxo recoñecer o dereito á libre sindicación como un dereito fundamental. Posteriormente, este dereito desenvolveuse a través da Lei Orgánica 11/1985, do 2 de agosto, de Liberdade Sindical.

A liberdade sindical ten unha dobre vertente: positiva e negativa.

• A positiva refírese a que se recoñece o dereito á sindicación.
• A negativa implica que se recoñece o dereito a non ser obrigado a afiliarse a un sindicato. Polo tanto, calquera cláusula no contrato que vulnere o dereito á liberdade sindical sería declarada nula.

Aínda que o dereito á sindicación se estende a todos os traballadores, existen excepcións: están exceptuados deste dereito os membros das Forzas Armadas e dos Institutos Armados de carácter militar, os Corpos e Forzas de Seguridade, que se rexen pola súa propia normativa, e os maxistrados e fiscais mentres se atopen en activo.

Entre os dereitos dos sindicatos atopamos:

• Dereito á negociación colectiva.
• Exercicio do dereito á folga.
• Formulación de conflitos individuais e colectivos.
• Presentación das candidaturas para a elección de comités de empresa e delegados de persoal e dos correspondentes órganos das Administracións Públicas.
• Redacción dos seus propios estatutos e regulamentos (organizar a súa administración interna, actividades, programa, etc.).
• Constitución de federacións, confederacións e organizacións internacionais, podendo afiliarse a elas e retirarse destas.
• Non poder ser suspendidos nin disoltos senón mediante resolución firme da autoridade xudicial que afirme a existencia de incumprimentos legais graves.

Os sindicatos son organizacións formalizadas que defenden e representan, principalmente, os intereses dos traballadores que se afilian a eles. As funcións máis características dos sindicatos son a negociación dos convenios colectivos e a xestión das folgas.

A representatividade dos sindicatos

Pódense determinar tres tipos de sindicatos representativos en función dos criterios que cumpren tras as eleccións: de ámbito estatal, de ámbito autonómico e doutros ámbitos.

Sindicatos de nivel estatal

Acredita obter neste ámbito un 10% ou máis do total de delegados de persoal, dos membros dos comités de empresa e dos correspondentes órganos das Administracións Públicas.

Tamén obteñen esta representatividade os sindicatos afiliados, federados ou confederados a unha organización sindical de ámbito estatal que cumpra dita condición.

Sindicatos de nivel autonómico

Acredita obter neste ámbito polo menos un 15% dos delegados de persoal, dos membros dos comités de empresa e dos correspondentes órganos de persoal, dos membros dos comités de empresa e dos correspondentes órganos das Administracións Públicas, sempre que conten cun mínimo de 1500 representantes e non estean federados con organizacións sindicais de ámbito estatal.

Tamén obteñen esta representatividade os sindicatos afiliados, federados ou confederados a unha organización sindical de ámbito autonómico que cumpra dita condición.

Sindicatos doutros ámbitos

Organizacións que non teñen a condición de máis representativas nos ámbitos anteriores, pero que acreditan en ámbito territorial e funcional o 10% ou máis dos delegados de persoal e membros do comité de empresa e dos correspondentes órganos das Administracións Públicas.

A condición de máis representativo permite ao sindicato levar a cabo funcións como: representación institucional ante as Administracións Públicas ou outras entidades, dispoñer de capacidade para negociar convenios colectivos, participar como interlocutores á hora de establecer condicións de traballo nas Administracións Públicas, participar na solución de conflitos de traballo, promover eleccións para delegados de persoal e comités de empresa, etc.

A representación dos traballadores na empresa pode ser de dous tipos: representación sindical (seccións e delegados sindicais) e representación unitaria (delegados de persoal e comité de empresa).

A acción sindical

Os órganos de representación do sindicato na empresa son as seccións e delegados sindicais, cuxos integrantes son elixidos de forma democrática polos afiliados do propio sindicato e de acordo coas normas establecidas nos estatutos.

Sección sindical

A súa misión principal é facer que a organización se achegue aos afiliados e, ademais, facilitar a participación dos traballadores na empresa. En función do que se determine nos estatutos, os traballadores afiliados ao sindicato poden constituír seccións sindicais de empresa ou centro de traballo e celebrar reunións, distribuír información e recadar cotas.

Aínda que depende do indicado no convenio e do seu grao de representatividade, as seccións sindicais dos sindicatos máis representativos, ou que teñan implantación en órganos de representación unitaria, poden exercer a negociación colectiva e dispoñer de taboleiro de anuncios e local apropiado se a empresa conta con máis de 250 traballadores.

Delegados sindicais

Os delegados sindicais son representantes dun sindicato na empresa que foron elixidos polas seccións sindicais. As seccións sindicais estarán representadas por delegados sindicais elixidos por e entre os seus afiliados, cando a empresa con máis de 250 traballadores conte con representantes no comité ou centro de traballo. As seccións sindicais con presenza no comité de empresa ou nos correspondentes órganos de representación das Administracións Públicas terán:

• 1 delegado se teñen de 250 a 750 traballadores,
• 2 delegado se teñen de 751 a 2000 traballadores,
• 3 delegado se teñen de 2001 a 5000 traballadores, e
• 4 delegado se teñen máis de 5000 traballadores.

As seccións sindicais daqueles sindicatos que non obtivesen o 10% dos votos estarán representadas por un só delegado sindical. Ademais dos dereitos que se lles poida recoñecer por convenio, os delegados sindicais teñen acceso á información e documentos do comité de empresa, poden asistir ás reunións do comité de empresa e dos órganos de seguridade e saúde laboral que existan, con voz pero sen voto, e teñen dereito a ser oídos á hora de adoptar medidas de tipo colectivo: despedimentos, modificacións substanciais das condicións de traballo, mobilidade, etc.

Representación unitaria dos traballadores na empresa

Os traballadores tamén teñen dereito a participar na empresa para defender os seus intereses a partir de dous órganos de representación: os delegados de persoal e o comité de empresa.

Delegados de persoal

A representación dos traballadores na empresa ou centro de traballo que teña menos de 50 e máis de 10 traballadores corresponde aos delegados de persoal. Así mesmo, pode haber un delegado de persoal nas empresas ou centros que contén entre 6 e 10 traballadores, se así o deciden estes por maioría.

En empresas de ata 30 traballadores, o número de representantes é 1. Mentres que entre 31 e 49 traballadores corresponden 3 delegados. Os delegados de persoal elíxense por sufraxio libre, persoal, secreto e directo.

Comité de empresa

É o órgano representativo e colexiado en empresas de 50 ou máis traballadores, e a súa composición determínase de acordo coa escala seguinte:

• de 50 a 100 traballadores, 5 membros,
• de 101 a 250 traballadores, 9 membros,
• de 251 a 500 traballadores, 13 membros,
• de 501 a 750 traballadores, 17 membros,
• de 751 a 1000 traballadores, 21 membros, e
• máis de 1000 traballadores, 2 membros por cada 1000 ou fracción cun máximo de 65 membros.

Entre as competencias dos delegados de persoal e os membros do comité de empresa indicadas no artigo 64 do Estatuto dos Traballadores están as seguintes:

• Recibir información e consulta en cuestións que afecten aos traballadores, á situación da empresa e á evolución do emprego.
• Recibir información trimestral sobre a empresa (evolución do sector económico ao que pertence, situación económica da empresa, programas de produción, vendas, actuacións ambientais con repercusión directa sobre o emprego, sancións aos traballadores por faltas graves, etc.
• Recibir información ─anualmente como mínimo─ respecto á aplicación na empresa do dereito de igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes: proporción de homes e mulleres en cada nivel profesional, medidas adoptadas para fomentar a igualdade, etc.
• Coñecer o balance, conta de resultados e memoria da empresa.
• Coñecer os modelos de contratos de traballo escritos empregados na empresa e os documentos relativos ás extincións da relación laboral que puidesen darse.
• Recibir da empresa, nun prazo máximo de 10 días da formalización dos contratos, copia básica destes. Así mesmo, información sobre prórrogas, fin das relacións laborais, variación de datos, etc.
• Coñecer ─polo menos trimestralmente─ as estatísticas sobre absentismo, accidentes de traballo e enfermidades profesionais.
• Vixiar a aplicación do principio de igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes.
• Informar aos seus representantes sobre temas e cuestións que afecten directa ou indirectamente ás relacións laborais da empresa.

Compre engadir por último que nos casos en que na empresa non se chega aos 50 traballadores, a lexislación facilita outras alternativas:

«Na empresa que teña na mesma provincia, ou en municipios limítrofes, 2 ou máis centros de traballo os censos dos cales non alcancen os 50 traballadores, pero que no seu conxunto os sumen, constituirase un comité de empresa conxunto.

Cando uns dos centros teñan 50 traballadores e outros da mesma provincia non, nos primeiros constituiranse comités de empresa propios e con todos os segundos constituirase outro.», artigo 63.2 do Estatuto dos Traballadores.

As empresas que dispoñan de varios centros de traballo nunha mesma provincia ou en municipios limítrofes e comité de empresa propio, se se pacta en convenio colectivo, poden crear un comité entre todos os centros, cun máximo de 13 membros dos comités dos distintos centros.

Réxime de garantías

Tanto os delegados de persoal coma os membros do comité de empresa gozan dunha serie de garantías que os colocan en situación de privilexio.

Apertura de expediente contraditorio

Á hora de despedir ou sancionar aos representantes dos traballadores por faltas graves ou moi graves, debe tramitarse previamente un expediente contraditorio no que son oídos o interesado e o comité de empresa ou delegados de persoal. Este requisito unicamente afecta ao despedimento disciplinario.

Tutela no exercicio das súas funcións

Os membros do comité e delegados de persoal non poden ser despedidos nin sancionados durante o exercicio das súas funcións nin dentro do ano seguinte á expiración do seu mandato (se a acción pretende basearse na acción do traballador no exercicio da súa representación).

Ademais, non poden ser discriminados na súa promoción económica ou profesional pola representación que exercen.

Liberdade de expresión

Teñen dereito a expresar con liberdade as súas opinións en materias relativas á súa esfera de representación e mesmo publicar e distribuír información sempre que llo comuniquen á empresa, sexan publicacións de interese sociolaboral e non prexudiquen a actividade normal da empresa.

Crédito de horas retribuídas

O delegado de persoal, ao igual que cada membro do comité, dispón dun crédito de horas mensuais retribuídas co obxecto de que realice as súas funcións de representación.

Formación e orientación laboral
← Volver a Extinción do contrato de traballo	O sindicato e o dereito laboral	Seguir con A negociación colectiva →