Novela/Comunicación narrativa. Participantes

Nunha concepción semiolóxica da literatura, a obra defínese coma unha mensaxe inscrita nun proceso comunicativo específico, que ten como momentos terminais ó autor e ó público, é dicir, ó emisor e ó destinatario. O sistema literario, coas súas institucións e o seu código, é o espacio da comunicación da mensaxe e o seu desciframento. Precisemos:

Escritor, autor, narrador e narratario

En poucas palabras poderiamos distinguir ‘escritor’, ‘autor’ e ‘narrador’ dicindo que o escritor (autor real) é un elemento máis do universo textual, é o ser cargado de experiencias, saberes que nun momento presta os seus coñecementos ó autor (autor implícito) para monta-lo texto narrativo permitindo así que quen fale no relato sexa o narrador, mais esta secuencia precisa dunha maior aclaración.

Para que unha historia poida ser contada, é imprescindible a presencia dun narrador que presente os personaxes, desenvolva o relato dos acontecementos e os sitúe nun marco espacio-temporal. A figura do narrador, pertencente ó plano da ficción literaria, non debe ser confundida coa do autor, que se sitúa no plano da realidade. No esquema da narrativa de ficción á figura do narrador correspóndelle un narratario, representación ideal do lector, que ten a función de darlle sentido á historia interpretando o que se conta nela e imaxinando o que non se di no texto.

Este esquema da ficción narrativa non é aplicable á narración de feitos reais que se fai na fala cotiá, nas noticias xornalísticas, nunha autobiografía, nun libro de memorias ou nunha crónica histórica; neste caso non existen dous planos independentes, o da realidade e o da ficción. Polo tanto, o emisor coincide co autor real ou coa persoa que pronuncia oralmente o discurso.

A complexidade do acto comunicativo queda de manifesto ó observar os participantes tanto da comunicación extratextual (plano da realidade) coma da comunicación intratextual (plano da ficción)

Participantes da comunicación extratextual

Lector real

suxeito historicamente determinado que le o texto.

Lector virtual

Suposto polo autor segundo determinadas expectativas, categorías culturais, gusto, consonancia ideolóxica,...

Lector ideal

Aquel do que se presume que acadará a perfecta comprensión do texto na total complexidade da súa mensaxe.

Autor real

É o escritor.

Autor ideal

É o papel asumido polo escritor, a súa visión do autor perfecto, encanto se considera suxeito dos actos creativos lingüístico-literarios que van conforma-lo texto.

Autor virtual

Suposto polo lector segundo determinadas expectativas, categorías culturais, gusto, consonancia ideolóxica,...

Participantes da comunicación intratextual

Narrador

É a instancia narrativa que regula a modalidade da información. Non podería haber relato se non houbese narración. O narrador non se identifica nin co autor real nin co ideal. Nin sequera o narrador-autor que aparece en tantas novelas é o autor real biograficamente caracterizado e individualizado, senón un tipo de narrador especial, unha invención -en verdade moi próxima a un alter ego- do autor ideal. Así pois, é o narrador, o que ás veces desde o relato dialoga co lector, quen recorre a enunciados metanarrativos, quen expresa reflexións, suxire relacións ou acontecementos.

Cando hai un narrador secundario no discurso denomínase paranarrador. Ó paranarrador correspóndelle un paranarratario.

Narratario

É o destinatario interno da narración. Obsérvanse tres tipos:

• En moitos casos, o narratario está representado, é un verdadeiro personaxe do relato, é intradiexético, escoita directamente o relato e pode substituír ó narrador na provisión de información.

• O narrador diríxese a un narratario extradiexético que se converte en destinatario segundo ou paranarratario (Pénsese no caso dun escritor que escriba un conto a un narratario extradiexético que vai recibi-lo tal conto para incluílo nunha obra en que el compón o narrador intradiexético).

• O narrador diríxese a un narratario extradiexético, non representado, remitindo a presuposicións comúns. Imaxinando, por exemplo, que está en disposición de comprender algunhas referencias circunstanciais de distintos tipos -localidades, usos, costumes, formas idiomáticas,...- coma se pertencese ó mundo da narración.

O autor implícito

É un aspecto controvertido da teoría do relato. Para Wayne Booth é a imaxe do escritor que o lector se constrúe, mentres que para Chatman o que determina o carácter do autor implícito son as normas, morais ou de calquera outro tipo, da obra tomada globalmente. Aínda que estas dúas definicións poidan ser compatibles, o certo é que o autor implícito é o suxeito interno da narración, ten unha conciencia superior á do narrador, porque domina o código ou sistema de regras de construcción do relato e, particularmente, as regras lingüísticas ou metalingüísticas. A pesar de non estar representado, é o autor implícito o que modela ó narrador, asumindo a función de quen ostenta a instancia máis profunda do relato

O destinatario

É o receptor no proceso da comunicación. Na comunicación literaria o destinatario é o lector ou, quizais, o público. Pódese entender como destinatario tamén un tipo de lector cara o que o narrador-autor implícito efectúa unha acción perlocutoria.