Euskara/Tema 11

Galilibro

MANUAL DE LINGUA VASCA (Índice gramatical)

Introdución : Presentación xeral do vasco e dos capítulos.
Tema 01: Pronuncia
Tema 02: Artigos
Tema 03: Demostrativos (singular e plural)
Tema 04: Pronomes (persoais e interrogativos); facer preguntas
Tema 05: Declinación: preposicións ("en", "de", "con"), partitivo e xenitivo-partitivo
Tema 06: Declinación: destino, dirección e procedencia
Tema 07: Verbos: auxiliares ("ser", "estar" e "haber/ter") e negación
Tema 08: Verbos: clasificación e verbos básicos
Tema 09: Conxugación verbal: tempos básicos (pasado, presente e futuro)
Tema 10: Conxugación verbal: formas analíticas e sintéticas
Tema 11: Conxugación verbal: nominalización (substantivación) e modo (finalidade)
Tema 12: Cortesía e expresións comúns
Tema 13: Vocabulario: os números e léxico básico
Tema 14: Vocabulario: o tempo (as horas, os días, os meses, as datas)
Tema 15: Vocabulario: o ser humano (as partes do corpo e a familia)
Tema 16: Dous textos e despedida

Suplemento á versión orixinal

Conxugación: nominalización

En euskara, tódolos verbos poden nominalizarse (que non é o caso o francés [pero si do galego, mediante a construción "o" + infinitivo]), é dicir, poden converterse en sustantivos.

Os que teñen o seu participio pasado rematado en -n substitúen o seu -n por un -te:

erran: "dicir" ("dito") > errate: "acto/acción/efecto de dicir", "o dicir", "o dito"

Os que teñen o seu participio pasado rematado en -tu ou -du transforman estas terminacións en -tze:

hartu > hartze: "acto/acción/efecto de coller", "o coller", "a colleita", "a recolección"

Os que teñen o seu participio pasado rematado en -i transfórmano en -te se este está precedido de -s-, de -z- ou de -tz-, pero convérnteno en -tze- no resto dos casos (por exmplo, cando está tras un -rr- ou un -l-):

ikusi > ikuste: "acto/acción/efecto de ver", "a vista", "a visión"
idatzi > idatzte > idatze: "acto/acción/efecto de escribir", "a escrita"
ibili > ibiltze: "acto/acción/efecto de irse", "a marcha", "a partida"

Para os verbos do grupo D, engádese case sempre -tze:

erre > erretze: "acto/acción/efecto de arder/fumar"

Nota: Xa que tódolos verbos vascos poden converterse en nomes (é dicir, nominalizarse), declínanse como o resto os nomes (mendi, etxe, ...)

A pregunta que pode xurdir é que para que pode servir isto. Pois ben, para dicir por exemplo "está prohibido fumar" se usa esta estrutura:

erretzea debekatua da: "o acto/acción/efecto de fumar está prohibido" ("fumar+o" + "prohibido" + "está")

Conxugación: finalidade

Xa vimos que os verbos admiten sufixos. Así, para dicir "para" + infinitivo abonda con engadir o sufixo -teko:

zu hobeki ikusteko: "para verte mellor"

Ir ó tema seguinte