Euskara/Tema 16

En Galilibros, o Wikibooks en galego.
Galilibro MANUAL DE LINGUA VASCA (Índice gramatical) modificar
  • Introdución : Presentación xeral do vasco e dos capítulos.
  • Tema 01: Pronuncia
  • Tema 02: Artigos
  • Tema 03: Demostrativos (singular e plural)
  • Tema 04: Pronomes (persoais e interrogativos); facer preguntas
  • Tema 05: Declinación: preposicións ("en", "de", "con"), partitivo e xenitivo-partitivo
  • Tema 06: Declinación: destino, dirección e procedencia
  • Tema 07: Verbos: auxiliares ("ser", "estar" e "haber/ter") e negación
  • Tema 08: Verbos: clasificación e verbos básicos
  • Tema 09: Conxugación verbal: tempos básicos (pasado, presente e futuro)
  • Tema 10: Conxugación verbal: formas analíticas e sintéticas
  • Tema 11: Conxugación verbal: nominalización (substantivación) e modo (finalidade)
  • Tema 12: Cortesía e expresións comúns
  • Tema 13: Vocabulario: os números e léxico básico
  • Tema 14: Vocabulario: o tempo (as horas, os días, os meses, as datas)
  • Tema 15: Vocabulario: o ser humano (as partes do corpo e a familia)
  • Tema 16: Dous textos e despedida

Suplemento á versión orixinal


Primeiro texto: Irakurgaia[editar]

euskara galego categoría gramatical
irakurgaia lectura (o que se le) substantivo feminino
lagun amigo; amiga substantivo e adxectivo
zahar vello (de hai tempo) adxectivo
nahiko de abondo /
suficiente /
bastante /
ben /
moi /
abondo
adverbio /
adverbio (e adxectivo invariable) /
adverbio (e adxectivo invariable) /
adverbio /
adverbio /
adverbio
diferente diferente adxectivo invariable
indar forza substantivo feminino
ordea porén /
pola contra /
polo contrario /
por outro lado /
por outra banda /
en cambio
conector:
locución adverbial
ou conxuntiva
gutxi pouco; pouca adxectivo e adverbio
berriz porén /
pola contra /
polo contrario /
por outro lado /
por outra banda /
en cambio
conector:
locución adverbial
ou conxuntiva
luze longo; longa adxectivo e adverbio
serio serio; seria adxectivo
lotsagabea sarillo /
desvergoñado; desvergoñada /
desvergonzado; desvergonzada /
descarado; descarada /
insolente
substantivo masculino
adxectivo e substantivo /
adxectivo e substantivo /
adxectivo e substantivo /
adxectivo invariable e substantivo
erre fumar verbo
nahi ukan querer verbo (modal)
tabako tabaco substantivo masculino
zigarro pito (de tabaco) /
cigarro
substantivo masculino
galdetu preguntar /
pedir
verbo
ere tamén adverbio
esan dicir verbo
hor adverbio
erosi mercar /
comprar
verbo
diru diñeiro /
cartos
substantivo masculino /
substantivo masculino plural
ezin ukan non poder locución verbal
haserre enfadado; enfadada /
anoxado; anoxada /
furioso; furiosa
adxectivo
bakarrik só ("sen compaña" e "únicamente") adverbio
pakete paquete substantivo masculino
gehiago máis adverbio
balio ukan valer verbo
erantzun responder verbo
beste[a(k)] outro [o] adxectivo (e substantivo)
jenio carácter /
xenio
substantivo masculino
txar mao; má /
malo; mala /
malvado; malvada
adxectivo
honela así adverbio
tori toma exclamación verbal conxugada
bada pois /
entón ("xa que logo")
adverbio
agertu aparecer verbo
tabako-denda estanco substantivo masculino
honek du aurpegia! que espabilado! ["aurpegia" = cara] interxección
berriz de novo /
outra vez
locución adverbial
orain agora adverbio
oso moi adverbio
sua fogo /
lume
substantivo masculino
benetan de verdade locución adverbial
gogora pensar verbo

Pello eta Paskual lagun zaharra dira. Laguna dira, bai, baina nahiko diferenteak. Pello handia da eta indarra du, Paskual, ordea, txikia da eta indar gutxi du. Pellok ez du ilerik buruan; Paskualek, berriz, ile luzea du. Pello gizon serioa da; Paskual, ordea nahiko lotsagabea da.

Paskualek erre nahi du baina ez du tabakorik

  • Kaixo, laguna! Ba duzu zigarrorik? -galdetzen dio Pellori.

Pellok ere ez du zigarrorik.

  • Barkatu, Paskual -esaten dio- baina nik ere ez dut. Hor badute. Joan eta erosi.

Paskualek ez du dirurik.

  • Ezin dut erosi -esaten du- ,dirurik ere ez dut...
  • Zenbat nahi duzu? -galdetzen dio lagunak nahiko haserre.
  • Hamar duro bakarrik. Nahikoa izango da. Zigarro paketeak ez du gehiago balio -erantzuten dio besteak.

Pellok dirua ematen dio Paskuali, baina jenio txarra du eta honela esaten dio:

  • Tori, bada, dirua. Zigarroak erosi eta ez agertu hemen gehiago!

Paskual takako-dendara joan da.

  • Honek du arpegia! -esaten du Pellok

Bi minuto pasa dira eta hor da berriz gure gizona.

  • Zer nahi duzu orain, -galdetzen dio Pellok oso haserre.
  • Sua... -erantzuten dio Paskualek.

Benetan aurpegi gogora du Paskualek.


Tradución do primeiro texto: Lectura[editar]

Pello ("Pedro") e Pascual son vellos amigos. Son amigos, si, pero bastante diferentes. Pello é grande e ten forza; Pascual, en cambio, é pequeno e ten pouca forza. Pello non ten cabelos na cabeza; Pascual, polo contrario, ten os cabelos longos. Pello é un home serio; Pascual, en cambio, (é) ben sarillo.

Pascual quere fumar pero non ten tabaco.

  • Ola, amigo! Tes pitos? -pregúntalle a Pello.

Pello xa non ten máis pitos.

  • Síntoo, Pascual -dille el-, non che teño. Alí [si que] teñen. Vai e compra.

Pascual non ten cartos.

  • Non podo mercar -dille-, xa non teño cartos.
  • Canto queres? -pregúntalle o amigo bastante enfadado.
  • Só dez pesos. Iso será abondo. A paquete de pitos non vale máis -respóndelle o outro.

Pello dálle os cartos a Pascual, pero ten mal carácter e dille así:

  • Toma os cartos entón. Merca os pitos e non aparezas máis por aquí!

Pascual vai á tenda de tabaco.

  • Que espabilado! -di Pello.

Pasan dous minutos e o noso home está alí outra vez máis.

  • Que queres agora? -pregúntalle Pello moi enfadado.
  • Lume... -responde Pascual

Pascual ten de verdade moito morro.



Segundo texto: Txano Gorritxo ("Carrapuchiño vermello")[editar]

euskara galego categoría gramatical
Txano Gorritxo Carrapuchiño Vermello nome propio
egun batez un día locución substantiva
urtebetetze aniversario (do nacemento) substantivo masculino
opari agasallo substantivo masculino
batzu varios; varias adxectivo
otarre cesto substantivo masculino
arroltza ovo substantivo masculino
sagar mazá substantivo feminino
pastel torta substantivo feminino
gozo doce adxectivo
sartu ukan meter verbo
zuzen-zuzen dereito /
dereitiño ("sen desviarse")
adverbio
bidenabar durante o camiño locución adverbial
gabe sen preposición
horrela así adverbio
bide camiño substantivo masculino
lili flor substantivo feminino
pentsatu pensar verbo
polita bonito; bonita adxectivo
pozik contento; contenta adxectivo
bildu recoller verbo
otso lobo substantivo masculino
egertu aparecer verbo
biziki moi adverbio
gaixto mao; má /
malo; mala /
malvado; malvada
adxectivo
hantxe aquí [mesmiño] adverbio
oihan bosque substantivo masculino
sartu izan entrar [en] /
meterse [en]
verbo

Etxe batean, Txano Gorritxo eta bere ama bizi dira. Egun batez, amak erraten du Txano Gorritxori :

  • Txano Gorritxo, gaur amatxiren urtebetetzea da eta opari batzu egin behar dituzu. Otarre honetan arroltzak, sagarrak eta pastel gozo bat sartu ditut. Zuzen-zuzen joan behar duzu, bidenabar gelditu gabe.
  • Ongi, ama. Horrela eginen dut -erantzuten du Txano Gorritxok.

Eta etxetik ateratzen da.

Bidean, lili batzu ikusten ditu eta pentsaten du : "lili hauek politak dira. Hartuko ditut eta amatxiri emango ditut. Pozik izango da". Eta liliak biltzen ditu.

Orduan otsoa agertzen da. Otsoa biziki gaixtoa da.

Txano Gorritxori galdetzen du :

  • Nora zoaz, Txano Gorritxo?
  • Amatxiren etxera erantzuten du honek.
  • Bai? Eta nun bizi da (zure) amatxi?
  • Hantxe. Etxe tipi hartan.
  • Biziki ongi -erraten du otsoak.

Eta oihanean sartzen da.


euskara galego categoría gramatical
korrika correr verbo
hasi comezar verbo
iritsi chegar verbo
ohe cama substantivo feminino
jo petar verbo
barne interior adxectivo invariable
ideki abrir verbo
gaixo pobre adxectivo invariable
ondoren entón / despois / logo adverbio
arropak vestidos /
vestimentas /
roupas
substantivo plural:
masculino /
feminino /
feminino
jantzi meter verbo
dela uste du cre que é locución verbal
hobeki mellor adxectivo invariable (grao comparativo)

Otsoa korrika hasten da eta amatxiren etxera iristen da. Amatxi ohean da. Otsoa atea jotzen du eta amatxik galdegiten du etxearen barnetik:

  • Nor da?
  • Txano Gorritxo naiz -erantzuten du otsoak.
  • Ideki atea eta sartu -erraten dio amatxik.

Otsoak etxeko atea idekitzen du, barnera sartzen da eta amatxi gaixoa jaten du.

Ondoren amatxiren arropak jantzen ditu eta ohean sartzen da.

Txano Gorritxo iristen da eta atea jotzen du.

  • Nor da? -galdegiten du otsoak ohetik.
  • Txano Gorritxo naiz.
  • Ideki atea eta sartu -erraten dio otsoak.

Txano Gorritxo barnera sartzen da. Otsoa ikusten du eta amatxi dela uste du. Orduan erraten dio :

  • Amatxi, begiak biziki handiak dituzu!
  • Zu obeki ikusteko! -erraten dio otsoak.
  • Amatxi, belarri handiak dituzu!
  • Zuri hobeki entzuteko!
  • Amatxi, zer hortz handiak!
  • Zu hobeki jateko! -erantzuten dio otsoak.


Tradución do segundo texto: Itzulpena ("Tradución")[editar]

Carrapuchiño vermello [sic] e a súa nai están nunha casa. Un día, a nai di[lle] a Carrapuchiño vermello:

  • Carrapuchiño vermello, hoxe é o aniversario da túa avoa e debes facerlle varios agasallos. Nesa cesta, [eu] puxen ovos, mazás e unha torta. Debes ir directamente, sen te parar durante o camiño.
  • Ben, [miña] nai, farei así -di Carrapuchiño vermello.

E sae da casa.

No camiño, [el] ve moitas flores e pensa: "Estas flores son bonitas. Vounas coller e vou[llas] dar á avoa. [Ela] estará contenta". E [el] recolle as flores.

Entón, o lobo aparece. O lobo é moi malvado.

[El] pregúnta[lle] ó Carrapuchiño vermello:

  • A onde vas [ti] Carrapuchiño vermello?
  • Á casa da miña avoa -respóndelle.
  • Si? E onde vive a [túa] avoa?
  • Aquí mesmiño. Naquela casiña aí abaixo
  • Moi ben -di o lobo.

E métese no bosque.


O lobo comeza a correr e chega á casa da avoa. A avoa está na cama. O lobo peta na porta e a avoa pregunta dende a cama:

  • Quen é?
  • Carrapuchiño vermello -responde o lobo.
  • Abre a porta e entra -dille a avoa.

O lobo abre a porta da casa, entra no interior e come á pobre avoa.

Despois, ponse a roupa da avoa e métese na cama.

Carrapuchiño vermello chega e peta na porta.

  • Quen é? -pregunta o lobo dende a cama.
  • Son Carrapuchiño vermello.
  • Abre a porta e entra -dille o lobo.

Carrapuchiño vermello entra no interior. Ve o lobo e cre que é a avoa. Entón, dille:

  • Avoa, que ollos tan grandes tes!
  • Son para verte mellor! -di o lobo.
  • Avoa, que orellas tan grandes tes!
  • Son para oírte mellor!
  • Avoa, que dentes tan grandes tes!
  • Son para comerte mellor! -respóndelle o lobo.


Despedida[editar]

É a fin.

O certo é que despois deste derradeiro texto rematan os meus cursos de iniciciación e xa que logo é aquí onde rematan os meus coñecementos de euskara. Para continuar, aconséllovos dirixirvos ós manuais extremadamente ben feitos da colección Bakarka. Un gran bravo a aqueles que chegaron ata aquí... :-)