Euskara/Tema 16
| Galilibro | MANUAL DE LINGUA VASCA (Índice gramatical) | modificar | ||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Primeiro texto: Irakurgaia
[editar]| euskara | galego | categoría gramatical |
| irakurgaia | lectura (o que se le) | substantivo feminino |
| lagun | amigo; amiga | substantivo e adxectivo |
| zahar | vello (de hai tempo) | adxectivo |
| nahiko | de abondo / suficiente / bastante / ben / moi / abondo |
adverbio / adverbio (e adxectivo invariable) / adverbio (e adxectivo invariable) / adverbio / adverbio / adverbio |
| diferente | diferente | adxectivo invariable |
| indar | forza | substantivo feminino |
| ordea | porén / pola contra / polo contrario / por outro lado / por outra banda / en cambio |
conector: locución adverbial ou conxuntiva |
| gutxi | pouco; pouca | adxectivo e adverbio |
| berriz | porén / pola contra / polo contrario / por outro lado / por outra banda / en cambio |
conector: locución adverbial ou conxuntiva |
| luze | longo; longa | adxectivo e adverbio |
| serio | serio; seria | adxectivo |
| lotsagabea | sarillo / desvergoñado; desvergoñada / desvergonzado; desvergonzada / descarado; descarada / insolente |
substantivo masculino adxectivo e substantivo / adxectivo e substantivo / adxectivo e substantivo / adxectivo invariable e substantivo |
| erre | fumar | verbo |
| nahi ukan | querer | verbo (modal) |
| tabako | tabaco | substantivo masculino |
| zigarro | pito (de tabaco) / cigarro |
substantivo masculino |
| galdetu | preguntar / pedir |
verbo |
| ere | tamén | adverbio |
| esan | dicir | verbo |
| hor | aí | adverbio |
| erosi | mercar / comprar |
verbo |
| diru | diñeiro / cartos |
substantivo masculino / substantivo masculino plural |
| ezin ukan | non poder | locución verbal |
| haserre | enfadado; enfadada / anoxado; anoxada / furioso; furiosa |
adxectivo |
| bakarrik | só ("sen compaña" e "únicamente") | adverbio |
| pakete | paquete | substantivo masculino |
| gehiago | máis | adverbio |
| balio ukan | valer | verbo |
| erantzun | responder | verbo |
| beste[a(k)] | outro [o] | adxectivo (e substantivo) |
| jenio | carácter / xenio |
substantivo masculino |
| txar | mao; má / malo; mala / malvado; malvada |
adxectivo |
| honela | así | adverbio |
| tori | toma | exclamación verbal conxugada |
| bada | pois / entón ("xa que logo") |
adverbio |
| agertu | aparecer | verbo |
| tabako-denda | estanco | substantivo masculino |
| honek du aurpegia! | que espabilado! ["aurpegia" = cara] | interxección |
| berriz | de novo / outra vez |
locución adverbial |
| orain | agora | adverbio |
| oso | moi | adverbio |
| sua | fogo / lume |
substantivo masculino |
| benetan | de verdade | locución adverbial |
| gogora | pensar | verbo |
Pello eta Paskual lagun zaharra dira. Laguna dira, bai, baina nahiko diferenteak. Pello handia da eta indarra du, Paskual, ordea, txikia da eta indar gutxi du. Pellok ez du ilerik buruan; Paskualek, berriz, ile luzea du. Pello gizon serioa da; Paskual, ordea nahiko lotsagabea da.
Paskualek erre nahi du baina ez du tabakorik
- Kaixo, laguna! Ba duzu zigarrorik? -galdetzen dio Pellori.
Pellok ere ez du zigarrorik.
- Barkatu, Paskual -esaten dio- baina nik ere ez dut. Hor badute. Joan eta erosi.
Paskualek ez du dirurik.
- Ezin dut erosi -esaten du- ,dirurik ere ez dut...
- Zenbat nahi duzu? -galdetzen dio lagunak nahiko haserre.
- Hamar duro bakarrik. Nahikoa izango da. Zigarro paketeak ez du gehiago balio -erantzuten dio besteak.
Pellok dirua ematen dio Paskuali, baina jenio txarra du eta honela esaten dio:
- Tori, bada, dirua. Zigarroak erosi eta ez agertu hemen gehiago!
Paskual takako-dendara joan da.
- Honek du arpegia! -esaten du Pellok
Bi minuto pasa dira eta hor da berriz gure gizona.
- Zer nahi duzu orain, -galdetzen dio Pellok oso haserre.
- Sua... -erantzuten dio Paskualek.
Benetan aurpegi gogora du Paskualek.
Tradución do primeiro texto: Lectura
[editar]Pello ("Pedro") e Pascual son vellos amigos. Son amigos, si, pero bastante diferentes. Pello é grande e ten forza; Pascual, en cambio, é pequeno e ten pouca forza. Pello non ten cabelos na cabeza; Pascual, polo contrario, ten os cabelos longos. Pello é un home serio; Pascual, en cambio, (é) ben sarillo.
Pascual quere fumar pero non ten tabaco.
- Ola, amigo! Tes pitos? -pregúntalle a Pello.
Pello xa non ten máis pitos.
- Síntoo, Pascual -dille el-, non che teño. Alí [si que] teñen. Vai e compra.
Pascual non ten cartos.
- Non podo mercar -dille-, xa non teño cartos.
- Canto queres? -pregúntalle o amigo bastante enfadado.
- Só dez pesos. Iso será abondo. A paquete de pitos non vale máis -respóndelle o outro.
Pello dálle os cartos a Pascual, pero ten mal carácter e dille así:
- Toma os cartos entón. Merca os pitos e non aparezas máis por aquí!
Pascual vai á tenda de tabaco.
- Que espabilado! -di Pello.
Pasan dous minutos e o noso home está alí outra vez máis.
- Que queres agora? -pregúntalle Pello moi enfadado.
- Lume... -responde Pascual
Pascual ten de verdade moito morro.
Segundo texto: Txano Gorritxo ("Carrapuchiño vermello")
[editar]| euskara | galego | categoría gramatical |
| Txano Gorritxo | Carrapuchiño Vermello | nome propio |
| egun batez | un día | locución substantiva |
| urtebetetze | aniversario (do nacemento) | substantivo masculino |
| opari | agasallo | substantivo masculino |
| batzu | varios; varias | adxectivo |
| otarre | cesto | substantivo masculino |
| arroltza | ovo | substantivo masculino |
| sagar | mazá | substantivo feminino |
| pastel | torta | substantivo feminino |
| gozo | doce | adxectivo |
| sartu ukan | meter | verbo |
| zuzen-zuzen | dereito / dereitiño ("sen desviarse") |
adverbio |
| bidenabar | durante o camiño | locución adverbial |
| gabe | sen | preposición |
| horrela | así | adverbio |
| bide | camiño | substantivo masculino |
| lili | flor | substantivo feminino |
| pentsatu | pensar | verbo |
| polita | bonito; bonita | adxectivo |
| pozik | contento; contenta | adxectivo |
| bildu | recoller | verbo |
| otso | lobo | substantivo masculino |
| egertu | aparecer | verbo |
| biziki | moi | adverbio |
| gaixto | mao; má / malo; mala / malvado; malvada |
adxectivo |
| hantxe | aquí [mesmiño] | adverbio |
| oihan | bosque | substantivo masculino |
| sartu izan | entrar [en] / meterse [en] |
verbo |
Etxe batean, Txano Gorritxo eta bere ama bizi dira. Egun batez, amak erraten du Txano Gorritxori :
- Txano Gorritxo, gaur amatxiren urtebetetzea da eta opari batzu egin behar dituzu. Otarre honetan arroltzak, sagarrak eta pastel gozo bat sartu ditut. Zuzen-zuzen joan behar duzu, bidenabar gelditu gabe.
- Ongi, ama. Horrela eginen dut -erantzuten du Txano Gorritxok.
Eta etxetik ateratzen da.
Bidean, lili batzu ikusten ditu eta pentsaten du : "lili hauek politak dira. Hartuko ditut eta amatxiri emango ditut. Pozik izango da". Eta liliak biltzen ditu.
Orduan otsoa agertzen da. Otsoa biziki gaixtoa da.
Txano Gorritxori galdetzen du :
- Nora zoaz, Txano Gorritxo?
- Amatxiren etxera erantzuten du honek.
- Bai? Eta nun bizi da (zure) amatxi?
- Hantxe. Etxe tipi hartan.
- Biziki ongi -erraten du otsoak.
Eta oihanean sartzen da.
| euskara | galego | categoría gramatical |
| korrika | correr | verbo |
| hasi | comezar | verbo |
| iritsi | chegar | verbo |
| ohe | cama | substantivo feminino |
| jo | petar | verbo |
| barne | interior | adxectivo invariable |
| ideki | abrir | verbo |
| gaixo | pobre | adxectivo invariable |
| ondoren | entón / despois / logo | adverbio |
| arropak | vestidos / vestimentas / roupas |
substantivo plural: masculino / feminino / feminino |
| jantzi | meter | verbo |
| dela uste du | cre que é | locución verbal |
| hobeki | mellor | adxectivo invariable (grao comparativo) |
Otsoa korrika hasten da eta amatxiren etxera iristen da. Amatxi ohean da. Otsoa atea jotzen du eta amatxik galdegiten du etxearen barnetik:
- Nor da?
- Txano Gorritxo naiz -erantzuten du otsoak.
- Ideki atea eta sartu -erraten dio amatxik.
Otsoak etxeko atea idekitzen du, barnera sartzen da eta amatxi gaixoa jaten du.
Ondoren amatxiren arropak jantzen ditu eta ohean sartzen da.
Txano Gorritxo iristen da eta atea jotzen du.
- Nor da? -galdegiten du otsoak ohetik.
- Txano Gorritxo naiz.
- Ideki atea eta sartu -erraten dio otsoak.
Txano Gorritxo barnera sartzen da. Otsoa ikusten du eta amatxi dela uste du. Orduan erraten dio :
- Amatxi, begiak biziki handiak dituzu!
- Zu obeki ikusteko! -erraten dio otsoak.
- Amatxi, belarri handiak dituzu!
- Zuri hobeki entzuteko!
- Amatxi, zer hortz handiak!
- Zu hobeki jateko! -erantzuten dio otsoak.
Tradución do segundo texto: Itzulpena ("Tradución")
[editar]Carrapuchiño vermello [sic] e a súa nai están nunha casa. Un día, a nai di[lle] a Carrapuchiño vermello:
- Carrapuchiño vermello, hoxe é o aniversario da túa avoa e debes facerlle varios agasallos. Nesa cesta, [eu] puxen ovos, mazás e unha torta. Debes ir directamente, sen te parar durante o camiño.
- Ben, [miña] nai, farei así -di Carrapuchiño vermello.
E sae da casa.
No camiño, [el] ve moitas flores e pensa: "Estas flores son bonitas. Vounas coller e vou[llas] dar á avoa. [Ela] estará contenta". E [el] recolle as flores.
Entón, o lobo aparece. O lobo é moi malvado.
[El] pregúnta[lle] ó Carrapuchiño vermello:
- A onde vas [ti] Carrapuchiño vermello?
- Á casa da miña avoa -respóndelle.
- Si? E onde vive a [túa] avoa?
- Aquí mesmiño. Naquela casiña aí abaixo
- Moi ben -di o lobo.
E métese no bosque.
O lobo comeza a correr e chega á casa da avoa. A avoa está na cama. O lobo peta na porta e a avoa pregunta dende a cama:
- Quen é?
- Carrapuchiño vermello -responde o lobo.
- Abre a porta e entra -dille a avoa.
O lobo abre a porta da casa, entra no interior e come á pobre avoa.
Despois, ponse a roupa da avoa e métese na cama.
Carrapuchiño vermello chega e peta na porta.
- Quen é? -pregunta o lobo dende a cama.
- Son Carrapuchiño vermello.
- Abre a porta e entra -dille o lobo.
Carrapuchiño vermello entra no interior. Ve o lobo e cre que é a avoa. Entón, dille:
- Avoa, que ollos tan grandes tes!
- Son para verte mellor! -di o lobo.
- Avoa, que orellas tan grandes tes!
- Son para oírte mellor!
- Avoa, que dentes tan grandes tes!
- Son para comerte mellor! -respóndelle o lobo.
Despedida
[editar]É a fin.
O certo é que despois deste derradeiro texto rematan os meus cursos de iniciciación e xa que logo é aquí onde rematan os meus coñecementos de euskara. Para continuar, aconséllovos dirixirvos ós manuais extremadamente ben feitos da colección Bakarka. Un gran bravo a aqueles que chegaron ata aquí... :-)