Euskara/Tema 13

En Galilibros, o Wikibooks en galego.
Galilibro MANUAL DE LINGUA VASCA (Índice gramatical) modificar
  • Introdución : Presentación xeral do vasco e dos capítulos.
  • Tema 01: Pronuncia
  • Tema 02: Artigos
  • Tema 03: Demostrativos (singular e plural)
  • Tema 04: Pronomes (persoais e interrogativos); facer preguntas
  • Tema 05: Declinación: preposicións ("en", "de", "con"), partitivo e xenitivo-partitivo
  • Tema 06: Declinación: destino, dirección e procedencia
  • Tema 07: Verbos: auxiliares ("ser", "estar" e "haber/ter") e negación
  • Tema 08: Verbos: clasificación e verbos básicos
  • Tema 09: Conxugación verbal: tempos básicos (pasado, presente e futuro)
  • Tema 10: Conxugación verbal: formas analíticas e sintéticas
  • Tema 11: Conxugación verbal: nominalización (substantivación) e modo (finalidade)
  • Tema 12: Cortesía e expresións comúns
  • Tema 13: Vocabulario: os números e léxico básico
  • Tema 14: Vocabulario: o tempo (as horas, os días, os meses, as datas)
  • Tema 15: Vocabulario: o ser humano (as partes do corpo e a familia)
  • Tema 16: Dous textos e despedida

Suplemento á versión orixinal


Vocabulario: os números[editar]

bat un, unha numeral cardinal
bi dous, dúas numeral cardinal
hiru tres numeral cardinal
lau catro numeral cardinal
bost cinco numeral cardinal
sei seis numeral cardinal
zazpi sete numeral cardinal
zortzi oito numeral cardinal
bederatzi nove numeral cardinal
hamar dez numeral cardinal
hamaika once numeral cardinal
hamabi doce numeral cardinal
hamahiru trece numeral cardinal
hamalau catorce numeral cardinal
hamabost quince numeral cardinal
hamasei dezaseis numeral cardinal
hamazazpi dezasete numeral cardinal
hemezortzi dezaoito numeral cardinal
hemeretzi dezanove numeral cardinal
hogei vinte numeral cardinal

Para continuar, cómpre saber que en euskara os número van de vinte en vinte. En francés, isto existe a partir de 60 (soixante quinze = 60 + 15). Noutras palabras: en euskara non hai unha palabra para dicir "trinta", senón que se constrúe como "vinte máis dez", usando ta como a contracción (coloquial) da conxunción.

hamar dez numeral cardinal
hogei vinte numeral cardinal
hogei ta hamar trinta numeral cardinal
berrogei corenta numeral cardinal
berrogei ta hamar cincuenta numeral cardinal
hirurogei sesenta numeral cardinal
hirurogei ta hamar setenta numeral cardinal
laurogei oitenta numeral cardinal
laurogei ta hamar noventa numeral cardinal
ehun cen numeral cardinal
berrehun douscentos, duascentas numeral cardinal
hirurehun trescentos, trescentas numeral cardinal
laurehun catrocentos, catrocentas numeral cardinal
bostehun cincocentos, cincocentas numeral cardinal
bostehun quiñentos, quiñentas numeral cardinal
seirehun seiscentos, seiscentas numeral cardinal
zazpirehun setecentos, setecentas numeral cardinal
zortzirehun oitocentos, oitocentas numeral cardinal
bederatzirehun novecentos, novecentas numeral cardinal
mila mil numeral cardinal

Así, 1998 dise: mila bederatziherun ta laurogei ta hemezortzi


Vocabulario básico[editar]

| gizon || home || substantivo masculino |- | gizon || varón || substantivo masculino |- | emazte || esposa || substantivo feminino |- | emakume || muller || substantivo feminino |- | emakume || femia || substantivo feminino |- | neska || filla || substantivo feminino |- | mutil || rapaz || substantivo masculino |- | ikasle || alumno || substantivo masculino


bainan pero, mais conxunción
orduan polo tanto conxunción
eta e conxunción
beti sempre adverbio
hemen aquí adverbio

Polo tanto as expresións seguintes terían estas traducións:

  • Nor da neska hori?: "Quen é esta rapaza?"
  • Neska hori ikaslea da bainan mutil hau ez da ikaslea: "Esa rapaza é unha alumna pero este rapaz non é un alumno"

alkia cadeira substantivo feminino
gela clase substantivo feminino

e entón:

  • gelako alkia: "a cadeira da clase"


Adxectivos[editar]

Ante todo, o adxectivo colócase tralo substantivo. [Partindo de]:

tipi pequeno adxectivo
handi grande adxectivo
  • gizon tipia da: " é un home pequeno"

Como terás notado, é o adxectivo o que colle a marca do artigo. Cando hai varios seguidos, sempre é o último termo que o que recibe a carga do artigo:

  • Gizon handi beltza: "o grande home negro"

Nembargantes, non sempre se dá esta situación.


Exemplo: se se quere dicir "é un home pequeno", o adxectivo é atributo. Entón dise gizon tipia da (só o adxectivo colle a marca de artigo).

En troques, se se quere dicir "o home é pequeno", o adxectivo é epíteto. Entón dise gizona tipia da (o nome e o adxectivo collen ó mesmo tempo a marca de artigo).


Ir ó tema seguinte