Curso de lingua galega/O verbo/As perífrases verbais

Gramática

Ir a: Exercicios sobre perífrases verbais
Ir a: Curso de lingua galega ····· Hª do galego ····· Exercicios de morfosintaxe ····· Exercicios de ortografía ····· Exercicios de léxico

A Normativa oficial do galego (na wikipedia galega)

As perífrases son complexos verbais -formados por un verbo en forma finita ou verbo auxiliar e un verbo en forma infinita (infinitivo, xerundio ou participio) ou verbo auxiliado entre os que pode aparecer un elemento de relación (preposición ou conxunción)- que presentan unha unidade formal e de significación, á cal o verbo auxiliado contribúe co significado léxico, mentres que o auxiliar aporta determinacións xerais de número-persoa e especiais de tempo-modo, aspecto ou voz.

Véxase Perífrase e locución verbal no galilibro Perífrases verbais

En galego considéranse as seguintes perífrases. Preséntanse por orde alfabética:

Andar + xerundio

Na perífrase andar + xerundio = andar + a + infinitivo o verbo andar indica un movemento continuado, por iso as construccións con andar presentan un valor de acción imperfecta case reiterativa, moi prolongada no tempo. Andar + xerundio é equivalente a andar + a + infinitivo.

Andaba fedellando no coche e non daba reparado a avaría (= andaba a fedellar)
Anda a amañar a televisión e non dá feito (= anda amañando)

Botar(se) + a + infinitivo

A perífrase botar(se) + a + infinitivo indica o comezo dunha acción:

Iria botouse a chorar no medio da película.
Para voltar á costa botaron a funcionar o motor da barca.
Carlos botou a correr cando escoitou o estoupido.

Dar + participio

dar + participio é unha das perífrases máis características do galego. Equivale á perífrase ser capaz de. O seu valor é o de atribuírlle ao suxeito a capacidade para realizar a acción expresada polo verbo auxiliado. É, sobre todo, frecuente en oracións negativas ou interrogativas:

Estás a facer tanto e non dás feito
Se dan acabado o traballo axiña ímos ao cine
Se non apuro non vou dar chegado a tempo
¡Non vou dar rematado o traballo se me segues dando a lata!

Deber + (de) + Infinitivo

A súa significación gramatical pode implicar:

Obrigatoriedade: Debes anicarte = Debes de anicarte
Hipótese: Debeu liscar = Debeu de liscar.

Estar + xerundio

As perífrases estar + xerundio = estar + a + infinitivo son as máis características das perífrases imperfectivas. Ámbalas dúas teñen o mesmo valor, pois o infinitivo pode ter, precedido da preposición a, valor xerundial.

Ela sempre está a enredar = Ela sempre enredando
Cando viñeron os meus amigos eu estaba a maquillarme (=estaba maquillándome)
Non sei o que estades a facer no faiado (=estades facendo)

Estar a/para infinitivo

A perífrase estar + a/para + infinitivo indica unha acción a piques de suceder:

Está para saír a nova novela de Manolo Rivas
Estivera a morrer por culpa dunhas ostras
Estivo para casar con aquel langrán
Carlos estivo para emigrar pero atopou choio aquí

Haber + (de) + infinitivo

A perífrase haber + (de) + infinitivo aparece con valor de futuridade, fundamentalmente co presente e pretérito imperfecto de indicativo: heiche de contar un conto = contareiche un conto. Con este valor, na língua actual é máis frecuente o uso das perífrases cás formas simples de conxugación: Non te apures que non o hei dicir = Non te apures que non o direi. A perífrase haber + (de) + infinitivo ten tamén valor obrigatorio: Haslle dar unha boa somanta.

Co pretérito perfecto de indicativo, a perífrase indica unha acción que estivo a piques de realizarse pero non se realizou: Houbo de esganarse por comer todo apurado.

A perífrase haber + (de) + infinitivo ten tamén valor hipotético: Esa muller ha de andar polos corenta.

Haber (en pasado) + (de) + infinitivo

A perífrase haber (en pasado) + (de) + infinitivo coas formas do pretérito (houben, houbera, houbese) indica unha acción que estivo a piques de realizarse pero non se realizou:

Houben caer por causa do raio
Houbo de aprobar o exame
Houbesen de chegar máis cedo se viñesen no coche
Houben mercar a casa se tivese os cartos

Hai + que + infinitivo

Expresa obrigatoriedade.

Hai que recuar
Hai que aviarse para ir de festa

Ir + infinitivo

A perífrase ir + infinitivo pode expresar:

Futuridade: Mañá ímos xogar ao fútbol, é dicir, mañá xogaremos ao fútbol
Intencionalidade: Se me segues amolando coa música, vou coller o radio e vouna tirar polo balcón
Idea de movemento: Ergueuse e foi pechar a porta

Entre o verbo ir e mailo infinitivo non vai nunca a preposición a, aínda que haxa algún elemento intercalado no medio: Vai vir cedo no tren / Foi onte comer cos seus pais. Non debemos poñer a preposición a, pois constitúe un castelanismo.

Ir + xerundio

Expresa unha acción durativa:

Foille aumentando a necidade
Vai indo vello

Levar + xerundio

Levar + xerundio ou levar + a + infinitivo expresa unha acción durativa:

Leva a facer das súas toda a vida.
Leva amuado dende a mañanciña

Poder + infinitivo

A perífrase poder + infinitivo constitúe unha perífrase verbal cando presenta a acción cun sentido de probabilidade, de hipótese, é dicir, cando xa non ten o significado primario do verbo poder. Alterna coas outras perífrases hipotéticas deber (de) + infinitivo e haber (de) + infinitivo

O traballo pode facerse en 2 días
Esta noite podería vir velo
Ese coche pode costar uns cinco millóns
Quen poidera namorala, meu amigo

Querer + infinitivo

É preciso que o suxeito do verbo "querer" non poida ser o axente da acción verbal (quere doerme a cabeza), de aí que se empregue sobre todo con verbos de carácter meteorolóxico: (xa quere abri-lo día). Cando o suxeito é o axente non é perífrase: O Manuel quere saír á rúa > O Manuel quere iso.

Vaites, agora quere chover
Daquela queríame doer a cabeza

Seguir + xerundio

Índica unha acción durativa

Todos os tres seguen a bimar.
Seguen facendo das súas

Ser + a + infinitivo

Perífrase que indica unha acciñón durativa e que un carácter resultativo. Aínda que non aparece moito na literatura, é moi frecuente na fala.

Todos tres son a comentarme a súa deslealdade.

Ter + que/de + infinitivo

A perífrase ter + que + infinitivo expresa obrigatoriedade:

Teño que marchar, porque debo abrir ás sete e xa son

A obriga que expresa é maior cá doutras perífrases, por exemplo haber + que + infinitivo

Hai que calar

Ter + que + infinitivo é unha perífrase que ten un significado de acción pendente de cumprimento obrigatorio. Na fala é moi común esta perífrase, pero na lingua literaria é máis usual ter + de + infinitivo: A primeira ter + que, expresa un deber xeral e a segunda, ter + de, contén un matiz de acción por cumprir obrigatorio

Teño que facer a comida antes das dúas
Teño de ir a Vigo para ver o mar antes de morrer

Vir + xerundio

Vir + xerundio é unha perífrase que desenvolve unha acción durativa

Cumpriu todo aquilo co que viña ameazando

Véxase tamén

Hai un wikilibro sobre as perífrases verbais
Exercicios con perífrases no galilibro Exercicios de morfosintaxe en lingua galega

Ir a: Curso de lingua galega ····· Hª do galego ····· Exercicios de morfosintaxe ····· Exercicios de ortografía ····· Exercicios de léxico

A Normativa oficial do galego (na wikipedia galega)
Ir a: Exercicios sobre perífrases verbais