Curso de lingua galega/Catro normas para falar e escribir

Curso de L. Galega

Gramática

Primeiras normas O alfabeto As vogais Recoñecer a abertura media As consoantes A gheada O seseo A acentuación O substantivo Masculino e feminino Singular e plural O Adxectivo A gradación Os determinantes O artigo O demostrativo O posesivo O numeral O indefinido O relativo O persoal O persoal tónico O persoal átono Pron. de solidariedade "Te" e "che" "Llo" e "llelo" Colocación O adverbio Nexos A preposición A conxunción Construcións comparativas A interxección O verbo Verbos regulares Paradigma Morfemas VV. regulares con alternancia Verbos Irregulares Paradigma Facer dicir e haber Pór, dar e saber Ser, estar e ir Valer, poder e querer Ver, vir e ter O participio O infinitivo conxugado As perífrases

Historia da lingua

Formación O substrato Romanización e latinización Concepto de lingua romance O latín vulgar Fontes Do clásico ó vulgar O latín da Hispania Listado de linguas románicas Exemplo O superestrato Substrato cultural O adstrato A Idade Media Os séculos escuros A ilustración O Rexurdimento Ata a Guerra Civil A ditadura franquista A democracia

Ir a:   Curso de lingua galega ····· Hª do galego ····· Exercicios de morfosintaxe ····· Exercicios de ortografía ····· Exercicios de léxico 

  A Normativa oficial do galego (na wikipedia galega) 

Se sabedes falar galego non vos cómpre esta páxina, pero, se falades español ou sodes neofalantes do galego, reparade nestas normas, fundamentais para o correcto emprego da nosa lingua.

As grafías

Non atopamos en galego as grafías GE, GI, J e Y:

• Cando en español aparece ge, gi, en galego aparece xe, xi, por exemplo en xénese, xermánico, ximnasio e xitano. A letra x representa un son coma o 'ch' francés, ou mesmo como o 'sh' inglés.
• Cando en español aparece j, en galego aparece normalmente x como en exemplo, xamón, caixa, monxa, faixa, reixa; aínda que non é sempre así, ás veces aparece ll, por exemplo en lentella, cella, parella, agulla e palleira.
• O galego carece de y, normalmente aparece i como en iodo, raia, hoxe, e (cast. y) ou ll como en pallaso. Tamén é posible a solución lenda.

Ademais, son pouco frecuentes os seguintes ditongos que só se conservan nalgúns cultismos:

• ua: está en cuarto, cuartel ... aínda que o máis frecuente é cadro, catro, cartos, corenta ...
• ue: consérvase en consecuencia, frecuente ... pero o máis usual é: podo, roda, morte, sorte, moa ...
• ie: está en ambiente, sociedade ... pero o máis frecuente é: quero, pedra, serra, terra ...

Pola outra banda son abundantes as palabras cos seguintes ditongos:

• ou: cousa, dous, outro, chourizo ...
• oi: coidar, moito, loito, noite, troita ...

Gramática

A colocación dos pronomes

Como regra xeral, o pronome en galego vai detrás pegado ao verbo, por exemplo deille un regalo; miroume para os ollos.

Ás veces, por influencia de certas palabras (non, que, quizais, tamén, ...), o pronome vai diante do verbo, como en ¿aínda non cho dixo? e quizais te convide a xantar.

Os tempos verbais compostos

En galego non hai tempos verbais compostos, é dicir, tempos formados polo verbo haber + participio. En vez de *he cantado, empregaremos cantei (Sería un erro empregar a perífrase teño cantado, pois esta só debe ser usada cando se quere expresar un feito que se repetiu no pasado) En vez de *habías cantado, usaremos cantaras e en vez de *hubieses cantado, empregaremos cantases.

O artigo co posesivo

Na meirande parte dos casos é obrigatorio o uso do artigo co posesivo, por exemplo: a miña casa, a túa amiga, o meu lapis, as nosas lembranzas.
Nos vocativos, o posesivo non leva artigo: ¡miña nai!
Cos nomes de parentesco é optativo o uso do artigo co posesivo: (os) meus pais, (a) miña avoa.

Pronuncia

O "n" velar

O "n" velar é un son que o galego non comparte coas linguas veciñas. Os castelán-falantes, coñecedores deste feito, tenden a realizalo en contextos en que a súa pronuncia é incorrecta, debido fundamentalmente ó feito de que o castelán adoita apoiar a pronuncia das palabras átonas sobre o acento tónico seguinte, mentres que o galego realiza ese apoio sobre o acento tónico anterior (de aí a segunda forma do artigo).

É incorrecto pronunciar o "n" velar en secuencias en que logo dunha palabra rematada en "n" ("n" implosivo final de palabra) se encontra un artigo (o, a, os, as) ou un persoal de obxecto directo (o, a, os, as):

• Non o sei pronunciarase [nó no]...
• Ben o sei pronunciarase [beno]...

Para máis información sobre a cuestión pódese consultar, se se consegue na biblioteca de filoloxía, a tese de doutoramento de Rosario Álvarez Blanco, "O pronome persoal en galego". Univ. Santiago, 1980 (inédita no 2003).

Pódese escoitar un exemplo do uso do "n" velar na palabra "unha".

A segunda forma do artigo

Como xa dixemos, o castelán adoita apoiar a pronuncia das palabras átonas sobre o acento tónico seguinte, mentres que o galego realiza ese apoio sobre o acento tónico anterior, isto provoca a aparición da segunda forma do artigo (lo, la, los, las).

Hoxe en día, na escrita non é necesario facer a contracción que implica a aparición da segunda forma do artigo, pero é incorrecta calquera pronuncia que non a desenvolva.

Extensión ante estender

Observaranse na escrita da nosa lingua reducións de grupos consonánticos cultos do tipo "ks" > "s"; non é capricho. A aparición do grupo "Ks" implica que a vogal anterior é medio aberta, se hai redución, como en "estendo", a pronuncia da vogal anterior é medio pechada.

Coa, coas

A pesar de ser esta a representación escrita desta contracción (preposición "con" + artigo feminino), a pronuncia é [ka], [kas].

Ir a:   Curso de lingua galega ····· Hª do galego ····· Exercicios de morfosintaxe ····· Exercicios de ortografía ····· Exercicios de léxico 

  A Normativa oficial do galego (na wikipedia galega)